Jak zadbać o dobry materiał roślinny do produkcji ekstraktów?

30 maja, 2023

Przedstawione poniżej treści nie mają charakteru promocyjnego. Ich wyłącznym celem jest edukacja i podniesienie poziomu wiedzy odbiorcy na temat zdrowia. Należy jednak pamiętać, że żadna z informacji nie może zastąpić porady lekarskiej lub konsultacji z farmaceutą.

Ekstrakty roślinne są jednym z rodzajów przetworów roślinnych otrzymanych w procesie ekstrakcji materiału roślinnego odpowiednim rozpuszczalnikiem, który następnie może podlegać dodatkowym czynnościom technologicznym jak: frakcjonowanie, oczyszczanie, zagęszczanie czy fermentacja. Aby jednak otrzymać właściwy produkt niezbędne jest pozyskanie odpowiedniego surowca roślinnego.

Spis treści

Uprawa roślin leczniczych – dlaczego?

Zbiór substancji roślinnych, suszenie i przechowywanie

W Polsce, ze stanowisk naturalnych pozyskuje się ponad 100 gatunków roślin leczniczych, przy czym zbiór poszczególnych gatunków jest różny od kilkuset kilogramów do nawet kilku ton rocznie. Pomimo tego, dąży się do maksymalnego ograniczania zbioru surowców zielarskich ze stanu naturalnego na rzecz prowadzonych upraw (ok. 75% materiału roślinnego pochodzi z upraw polowych). Ze stanu naturalnego zbierany jest różny materiał roślinny np.

kwiaty: bzu czarnego, kasztanowca, lipy, owoce borówki czernicy, bzu czarnego, róży, jałowca, jarzębiny, głogu;
nasienie: kasztanowca;
liść: brzozy, pokrzywy, podbiału;
ziele: krwawnika; jemioły; tasznika;
korzeń: mniszka, kobylaka;
kłącze: pięciornika, wężownika, perzu;
kora: wierzby, kruszyny, kasztanowca;

Uprawa roślin leczniczych – dlaczego?

Najłatwiej na to pytanie odpowiedzieć jednym słowem – bezpieczeństwo. Dla wytwórcy produktów zawierających np. ekstrakty roślinne czy też same substancje roślinne ogromne znaczenie ma możliwość planowania jakościowego oraz ilościowego takich upraw. Dzięki obowiązującym kartom upraw możliwa jest identyfikacja substancji roślinnych. Mając kontrolę nad uprawami, możemy zapewnić odpowiedni dobór nasion i sadzonek, właściwe nawożenie, odpowiednio udokumentowane zwalczanie chwastów bezpiecznymi środkami ochrony roślin, dopuszczonymi w uprawie danych gatunków, stosowanych w minimalnych, ale skutecznych dawkach (GPPP – Good Plant Protection Practice – Dobra Praktyka Ochrony Roślin).

Wszystko to umożliwia łatwiejszą standaryzację substancji roślinnych oraz pozyskiwanych z nich przetworów np. ekstraktów. Dzięki uprawom możemy także chronić gatunki, z których wcześniej pozyskiwany był materiał roślinny ze stanu naturalnego. Prowadząc uprawy zgodnie z zasadami Dobrej Praktyki Rolniczej (GAP – Good Agricultural Practice ) pozyskujemy wyselekcjonowane odmiany roślin leczniczych, zapewniające wysoką jakość substancji roślinnej o wysokiej zawartości składników aktywnych.

Zbiór substancji roślinnych, suszenie i przechowywanie

Dbając o dobry materiał roślinny musimy zadbać o właściwe warunki zbioru i suszenia (pora zbioru czas zbioru, forma zbioru, temperatura suszenia), a także odpowiedni przerób po zbiorach (mycie, cięcie, przesiew).

Pora zbioru, to określenie pory dnia, w jakiej zbierany jest materiał roślinny np. w godzinach porannych, popołudniowych.

Czas zbioru to określenie do pory roku, w której dokonujemy zbioru np. wiosna (marzec – maj), lato (lipiec – sierpień), jesień (wrzesień – październik). Czas zbioru uzależniony jest od zawartości aktywnych składników w substancji roślinnej, ale także od wydajności tych składników w przeliczeniu na jednostkę powierzchni uprawy. Ma to ogromne znaczenie w przypadku przetwarzania dalszego materiału roślinnego do wytworzenia ekstraktów czy też izolacji składników aktywnych.

10% TANIEJ Z KODEM RABATOWYM: RABAT10

Dobra Pamięć i Słuch*

GINKGO BILOBA

wspiera koncentrację i sprawność umysłu
wspiera pamięć i jasność myślenia

79,00 zł — or / miesięcznie

Poznaj produkt

10% TANIEJ Z KODEM RABATOWYM: RABAT10

Prawidłowa Odporność*

ECHINACEA

wspiera układ obronny organizmu
wspomaga organizm w ochronie górnych dróg oddechowych

79,00 zł — or / miesięcznie

Poznaj produkt

W przypadku zbiorów spotkamy się także z określeniem „okres zbioru”, które dotyczy konkretnej fazy rozwoju rośliny np. okres kwitnienia, okres przed całkowitym rozwojem kwiatów, owocowania, okres przed dojrzewaniem nasion, itp. Materiał roślinny powinien być zbierany w czasie suchej, słonecznej pogody i najszybciej jak to możliwe wysuszony.

10% TANIEJ Z KODEM RABATOWYM: RABAT10

Prawidłowa Odporność*

ECHINACEA

wspiera układ obronny organizmu
wspomaga organizm w ochronie górnych dróg oddechowych

79,00 zł — or / miesięcznie

Poznaj produkt

Proces suszenia ma na celu przede wszystkim zahamowanie procesów przemiany materii, co skutkuje zatrzymaniem zmian w składzie chemicznym rośliny. Dzieje się tak na skutek usunięcia z materiału roślinnego wody, która niezbędna jest enzymom roślinnym do właściwego funkcjonowania. Brak wody i wysoka temperatura suszenia przyczyniają się do zahamowania aktywności enzymów, mogących rozkładać składniki aktywne. Właściwe suszenie to także zmniejszenie liczby drobnoustrojów w produkcie końcowym oraz znaczne obniżenie masy oraz objętości materiału roślinnego, co znacznie przyczynia się do obniżenia kosztów pakowania, transportu i magazynowania substancji roślinnych.

Suszenie materiału roślinnego może odbywać się w warunkach naturalnych lub sztucznych. Te pierwsze obejmują suszenie na wolnym powietrzu czy też w pomieszczeniach półotwartych, gdzie stosuje się niewymuszony obieg powietrza, ale nie ma bezpośredniego dostępu światła słonecznego. Suszenie w warunkach sztucznych obejmuje zastosowanie wentylowanych pomieszczeń, o różnych sposobach ogrzewania, gdzie mamy możliwość ustalenia zakresu temperatur oraz ciśnienia powietrza.

Sposób suszenia materiału roślinnego uzależniony jest w dużej mierze od składników aktywnych w nim występujących i tak np. większość substancji roślinnych zawierających glikozydy wymaga suszenia w temperaturze 40-60^oC, ale zawierające olejek eteryczny wymagają już temperatury nie wyższej niż 35^oC. W materiale roślinnym, będącym źródłem związków flawonoidowych możemy pozwolić sobie na suszenie w wysokich temperaturach (nawet do 100^oC).

W procesach suszenia wykorzystywane są także inne techniki, jak: suszenie w warunkach próżni, liofilizacja czy suszenie z wykorzystaniem promieniowania podczerwonego. Przygotowany w procesach suszenia materiał roślinny powinien być odpowiednio przechowywany w zaciemnionych, odpowiednio wentylowanych i pozbawionych wilgoci magazynach, co ma na celu zapobieżenie stratom bioaktywnych składników.

Autor: dr n. farm. Aleksandra Józefczyk

Powiązane artykuły:

Sproszkowana substancja roślinna czy ekstrakt? >>
Kwiat głogu – właściwości, działanie i zastosowanie. Na co? >>
Jakość czystej natury >>

Kurkuma w tabletkach – działanie, zastosowanie. Na co pomaga?

Kurkuma to wywodząca się z Indii przyprawa, nazywana także złotą przyprawą życia. Ceniona jest od wieków w medycynie i farmacji – dziś dostępna również w postaci tabletek i kapsułek. Dlaczego warto stosować kurkumę?

Więcej

Trawienie – na czym polega i jak wspomagać?

Trawienie to proces przetwarzania spożywanych pokarmów. W dużej mierze zależy od niego ogólna kondycja ludzkiego organizmu, dlatego warto wiedzieć, jak go wspomagać i co robić, jak go wspomagać i co robić w sytuacjach gdy nasz układ pokarmowy jest szczególnie obciążony np. poprzez niewłaściwą dietę.

Więcej

Wzdęcia – przyczyny, objawy. Co na wzdęty brzuch?

Wzdęcia bywają przyczyną dużego dyskomfortu. Powodują uczucie rozdymania brzucha, a niekiedy nawet ból. Co jest przyczyną dokuczliwych wzdęć, jak im zapobiegać i co robić, gdy się pojawią?

Więcej

Naturalne afrodyzjaki – dla niej i dla niego. Jakie?

Naturalne afrodyzjaki to substancje znajdujące się w jedzeniu, które wspomagają pożądanie seksualne. Jedni odczuwają ich silniejszy wpływ, inni – słabszy. Które produkty są ich źródłem?

Więcej